مقدمه :
در وانفسای دنیای این روزهای شعر میهنمان که به کرات شاهد ادعاهایی مبتنی بر نوآوری ،ابداع ، اختراع ، کشف و یا تغییر در انواع سبکها و قالبهای شعری هستیم ، نخست باید به این موضوع تاکید کنم که علیرغم این موضوع که با توجه به تحقیقات ( البته نه چندان گسترده ) خودم ، پیش از این با هیچگونه موردی از این دست در شعر سپید رو در رو نبوده ایم (در غیر این صورت اشاره دوستان کاملن ضروری می نماید ) این سخن ، هرگز ادعایی جدید به عنوان نو آوری و ابداع و یا هیچ چیز دیگری در زمینه شعر نبوده و تنها قصد این مبحث در باب التفات دادن و توجه دوستان ادیب و شاعران و شعر دوستان عزیز به این موضوع است . و نمونه ای را هم که در این مورد درج می کنم ، جدا از ضعفها و نقاط قوت آن و خوبی و یا بدی آن ، فقط اشاره ای گذرا به فرم و ساختار بیرونی آن است .
***
شخصن معتقدهستم با توجه به اینکه شعر سپید از قراردادهای الزامی عروض در شعر کلاسیک مانند وزن و قافیه فاصله گرفته و اصالت را به خود واژگان می دهد ، پس نوع حضور هر واژه و چینش آنها در شعر باید کاملن حساب شده و انتخابی ( در مقابل حضور خود بخودی واژه ) باشد به نحوی که هر گونه حذف و اضافه ، ضربه ای اساسی بر احساس کلی و تفکر موجود درشعر وارد کرده و هرگونه تغییر یا ویرایش در آن باعث تغییر حسی در کلیت شعر شود .
شعر سپید در شکل تقارن و دو وجهی
در اردیبهشت سال 1393 در جلسه انجمن بسته شعر باران یک شعر خواندم به نام " من می خوانم ، تو بخند !" که پس از چند روز در سایت شعر نو انتشار داده و البته اشاراتی هم به شکل بسیار کوتاه در این ارتباط توسط سروران و دوستان عزیزم شد . ولی اینک که پس از تقریبن یک سال دوباره شعری در همین فرم به نام " تطهیر " در سایت گذاشته ام ، به نظرم ضرورتی ایجاب کرد تا این مطلب نوشته شده و توجه دوستان به آن را معطوف نمایم .

چه لطیف
روح افزای
مثل آویختن نغمه ی تاری سرکش
از فرازِ یک دار در دلِ من
می خندی !
مثل پچ پچهای شعله ی شمع
که به گوشِ دل پروانه سرود تا به سحر !
مثل آواز وصالی که گلوله می خواند
در هماغوشی داغِ تنِ خود با دلِ من !
مثل خونی که به آزادیِ خود از زندانِ رگ من
می بالد ، می رقصد !
چه قشنگ
افسونگر
می خندی !

چه حزین
جان فرسای
مثل تابیدن خورشید بدانگاه که از روز رمید
به دل یخ زدگان در دل شب
میخوانم !
مثل چک چکهای شعله ی صبح
که به گوشِ دلِ صد پرده ی شب شعر نمود !
مثل آوازِ جدایی که سرشک ات می خواند
در هماهنگی ریتمِ ریزش با دل من !
مثل دستی که به هنگام رها کردن خنجر به دلم
می چرخد ، می رقصد !
چه رها
عصیانگر
می خوانم !
*
این نوع اشعار که گویی اپیزودیک باشند در کل یک شعر است که به دنبال فکر و حسی مشخص بوده و گاه میتوانند چندین بند هم داشته باشند که در نهایت در ذهنیت خواننده شعر نتیجه ی مشخصی در ترکیب همدیگر بدهند .
اما این شعر دو بند دارد با تعداد سطور مساوی که پس از اینکه یک بار به همان سیاق معمولی خواندیم ، این بار شعر را از وسط نصف کرده و بند دوم را نه در زیر بند اول که د رمقابل آن قرار می دهیم و در اصل به شکل سطر به سطر ولی یکی از بالا و یکی از پایین می خوانیم :

چه لطیف ، چه حزین
روح افزای ، جان فرسای
مثل آویختن نغمه ی تاری سرکش ،
مثل تابیدن خورشید بدانگاه که از روز رمید
از فرازِ یک دار در دلِ من ، به دل یخ زدگان در دل شب
می خندی !
میخوانم !
مثل پچ پچهای شعله ی شمع ،
مثل چک چکهای شعله ی صبح
که به گوشِ دل پروانه سرود تا به سحر !
که به گوشِ دلِ صد پرده ی شب شعر نمود !
مثل آواز وصالی که گلوله می خواند
مثل آوازِ جدایی که سرشک ات می خواند
در هماغوشی داغِ تنِ خود با دلِ من
در هماهنگی ریتمِ ریزش با دل من
مثل خونی که به آزادیِ خود از زندانِ رگ من
مثل دستی که به هنگام رها کردن خنجر به دلم
می بالد ، می رقصد !
می چرخد ، می رقصد !
چه قشنگ ، چه رها
افسونگر ، عصیانگر
می خندی !
می خوانم !
*
اینک با شعری جدید مواجه شده ایم که شاید همان ذهنیت و فکر کلی را داشته باشد ولی فرمی با حس و حال متفاوت دارد .
البته در این نوع اشعار گاه می توان حروف اضافه را در این ترکیب کم یا زیاد کرد ولی فقط حروف اضافه آنگاه که در شعر استفاده زیادی از آنها صورت گرفته باشد و مخصوصن در آغاز سطور . این موضع تا حدی در شعر" تطهیر" بهتر می نماید .
اما اینک این سوال پیش می آید که آیا این موضوع نوعی بازی با شعر و کلمات است !؟ آیا خوب یا بد است ؟ و یا اینکه کاری لازم و یا غیر ضروری می نماید و ... یا یک موضوعی است که میشود روی آن توجه داشته و فکر و کار کرد ! ؟
شخصن به شق آخر می اندیشم زیرا سرودن اینگونه ی شعر تفکر و زحمت مضاعف می خواهد . احساسی که از حاصل ترکیب این دو بند ها باید مد نظر قرار داد به همراه احساس مشخص هر بند ، خود به اندازه کافی ما را به نوعی منطق تحلیلی از آن وا خواهد داشت ( همین موضوع به ناچار باید اندیشه را نیز وارد شعر کند و حس خالی کارآمد نخواهد بود ! ) که بعد از آن بخواهیم این دو بند را در هم ادغام کرده و به فکر و حسی گسترده تر برسیم . مخصوصن که شیوه ای شعر گفتن با سطرهای دوگانه ی موازی در آغاز و آنگاه آن را به دو بند مجزا کردن نیز به همان سختی روش اولیه است و البته همراه با ضربه ای که به اندیشه ی شعر میزند .

با سپاس فراوان
1394/2/12